Joanna Roman

Zofia Haltof-Mikołajewska była członkinią polskiego ruchu oporu, pełniła funkcję łączniczki i sanitariuszki w Armii Krajowej. Za swoją działalność proniepodległościową została aresztowana i zesłana do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.

​​Zofia Haltof-Mikołajewska urodziła się 25 października 1921 r. w Krakowie. W czasie okupacji była aktywną działaczką ruchu konspiracyjnego, należąc od 1940 r. do Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej. 

​Początkowo Zofia pełniła funkcję łączniczki, a po ukończeniu podziemnego kursu podoficerskiego prowadzonego przez Wojskową Służbę Kobiet została przydzielona do organizowania szkoleń sanitariuszek. 

​20 października 1943 r. Zofia została aresztowana przez Niemców pod zarzutem przynależności do ruchu oporu. Przez kilka tygodni była brutalnie torturowana w siedzibie gestapo przy ulicy Pomorskiej w Krakowie. Tam też odbył się jej wielotygodniowy proces, po którym została przewieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.   

​Otrzymała status więźnia politycznego (numer 70452). W obozie była poddawana eksperymentom medycznym. Niemcy wstrzykiwali jej bakterie tyfusu w ramach badań nad tą chorobą, na szczęście udało się jej przeżyć. Kiedy w styczniu 1945 r. załoga obozu zarządziła wymarsz z obozu (nazwany później marszem śmierci), Zofia wraz ze współwięźniarkami ukryła się w magazynie. Do wyzwolenia obozu przez Armię Czerwoną opiekowała się ciężko chorymi. 

​Dzięki Zofii, krakowski oddział Polskiego Czerwonego Krzyża już na początku lutego 1945 r. zaczął organizować pomoc medyczną dla więźniarek pozostających w Brzezince.  

​W latach 1976-1982 Zofia działała w Związku Inwalidów Wojennych. Była również mocno zaangażowana w upamiętnianie ofiar niemieckiego terroru.  

​Zmarła 27 lipca 2010 r., pośmiertnie awansowana do stopnia kapitana.

​​Henryk Kosior walczył w polskiej armii we wrześniu 1939 roku. Podczas okupacji sowieckiej przyłączył się do ruchu oporu. Został aresztowany i deportowany do Związku Radzieckiego. Dołączył do polskiego wojska, które opuściło ZSRR i wzięło udział w wyzwalaniu Afryki i Włoch.​

Henryk Kosior urodził się 11 maja 1920 roku. Przed wojną trafił do szkoły broni pancernej w Przemyślu. Po inwazji III Rzeszy i Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 r. walczył z Armią Czerwoną, przez co dostał się do niewoli. W tym czasie polscy oficerowie byli często mordowani po schwytaniu, jak w przypadku niesławnej zbrodni katyńskiej. Na szczęście podoficerowie, w tym Henryk Kosior, byli dość szybko zwalniani. 

W wieku 19 lat rozpoczął służbę w polskim ruchu konspiracyjnym. Pracował pod przykrywką w firmie transportowej we Lwowie, a jego zadaniem było zdobywanie broni dla ruchu oporu.   

Kolega Henryka Kosiora z pracy zauważył, że ma on broń i doniósł na niego do NKWD. Henryk Kosiora został skazany na 5 lat ciężkich robót pod Leningradem. Udało mu się uciec, ale został złapany przez strażników na granicy z Finlandią i wysłany do Charkowa, gdzie otrzymał dodatkowy wyrok 10 lat w obozie pracy w Workucie.  

Po przywróceniu stosunków dyplomatycznych między Polską a Związkiem Radzieckim większość polskich więźniów została zwolniona w celu utworzenia polskiej armii w ZSRR. Dla wielu z nich oznaczało to długo wyczekiwaną ucieczkę z piekła sowieckich obozów pracy. Henryk Kosior dołączył do nowo utworzonej armii, jednak jego zdrowie było w fatalnym stanie i spędził prawie rok w szpitalach. 

Po pewnym czasie Polskie Siły Zbrojne ewakuowały się z ZSRS. Henryk Kosior również opuścił Związek Radziecki jako żołnierz 23 Kompanii Transportowej Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie. Polacy zostali wysłani na front do Włoch. Jako dowódca plutonu dostarczał amunicję na linię frontu. Brał udział w bitwie o Monte Cassino oraz w wyzwalaniu Ankony i Bolonii.   

Bezpośrednio po wojnie był instruktorem w szkole transportowej we Włoszech, po czym wrócił do Polski. Prześladowany przez komunistów zdecydował się na emigrację do Niemiec. Zmarł 7 marca 2020 roku.

​​​​Stanisław Kolasiński był żołnierzem Armii Polskiej. Po klęsce w 1939 r. udał się do Francji, aby dołączyć do tamtejszych sił polskich. Z Francji przeniósł się do Anglii, gdzie przeszedł szkolenie spadochronowe. W 1943 r. powrócił do Polski jako komandos Armii Krajowej.

​​Stanisław urodził się 16 listopada 1916 roku. Służył w polskiej armii i został ranny podczas walk we wrześniu 1939 roku. Uciekł ze szpitala, a następnie przedostał się do Francji, aby dołączyć do tamtejszych sił polskich. Jako oficer 3 Dywizji Piechoty brał udział w obronie Francji.   

​Po klęsce Francji Stanisław ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie powierzono mu dowództwo plutonu 5. kompanii 1. brygady strzelców. Jednak we wrześniu 1942 r. zgłosił się na ochotnika do służby w okupowanej Polsce, a następnie został wysłany na szkolenie do Cichociemnych: elitarnych spadochroniarzy do zadań specjalnych. Szkolenie było bardzo wymagające. Z ponad 2400 kandydatów tylko jedna czwarta była w stanie je ukończyć.  

​Stanisław złożył przysięgę żołnierza Armii Krajowej i w nocy z 13 na 14 marca 1943 r. został zrzucony do Polski. Przydzielono go do oddziału we Lwowie. Brał udział w akcjach sabotażowych, likwidacji zdrajców i działaniach zbrojnych przeciwko Ukraińskiej Powstańczej Armii. Formacja ta była paramilitarną i partyzancką organizacją powstałą w 1942 r., która walczyła z Armią Czerwoną, Polskim Państwem Podziemnym i III Rzeszą o niepodległą i nacjonalistyczną Ukrainę. Żołnierze UPA brali udział w masakrach polskiej ludności cywilnej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943-44.   

​Podczas Akcji “Burza” Stanisław był dowódcą kompanii 19 Pułku Piechoty Armii Krajowej. Został złapany w czasie obławy, podczas której Niemcy aresztowali wszystkich mężczyzn we wsi i następnie wysłali ich do obozów w środkowych Niemczech. Stanisław został przydzielony do Organizacji Todt pod Hamburgiem i musiał wykonywać prace przymusowe. Jednak na przełomie kwietnia i maja 1945 r. uciekł z obozu i przedostał się przez linię frontu na pozycje brytyjskie. 

​Po wojnie nie mógł wrócić do Polski. Pracował jako tapicer, a w 1951 r. wyjechał do Niemiec Zachodnich. Oficjalnie pracował jako kierownik sklepu, ale pracował również dla CIA jako kierownik szkoleń w Monachium i Haidelbergu. Szkolił spadochroniarzy, którzy mieli zostać skierowani do komunistycznej Polski, podobnie jak “Cichociemni” podczas II wojny światowej.  

​Zmarł 19 listopada 1996 r., 8 dni po powrocie na stałe do Polski.

​​Tadeusz Bieńkowicz był członkiem ruchu oporu i brał udział w jednej z największych akcji uwolnienia więźniów w okupowanej Polsce. Tadeusz walczył przeciwko okupacji niemieckiej, następnie także przeciwko reżimowi komunistycznemu​. ​ 

Tadeusz Bieńkowicz urodził się 19 kwietnia 1923 r. w Lidzie. Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do wojska i otrzymał pracę na posterunku obserwacji lotniczej. Po rozpoczęciu okupacji sowieckiej wstąpił do ruchu oporu, a w 1943 r. został żołnierzem Armii Krajowej.   

Stał się żołnierzem oddziału dywersyjnego, który atakował niemiecką infrastrukturę strategiczną. Awansował na dowódcę plutonu w II Batalionie 77 Pułku Piechoty Armii Krajowej. Tadeusz Bieńkowicz walczył na wschodnich kresach Polski, gdzie polski ruch oporu walczył zarówno z siłami niemieckimi, jak i z komunistami. 

Jesienią 1943 r. wywiad Armii Krajowej dowiedział się, że w więzieniu w Lidzie przetrzymywanych jest około 70 członków ruchu oporu. Dowódcy postanowili zająć więzienie i uwolnić przetrzymywanych. W tym czasie Lida była ważnym węzłem komunikacyjnym dla wojsk niemieckich. W mieście znajdował się garnizon liczący około 10 000 niemieckich żołnierzy i policjantów, co czyniło tę operację bardzo ryzykowną.   

Dowódcy Armii Krajowej na tym obszarze nakazali przebrać się niewielkiemu oddziałowi najlepiej wyszkolonych żołnierzy. Udało im się oszukać strażników i zdobyć więzienie. Akcja miała miejsce w nocy z 18 na 19 stycznia 1944 roku. Uwolniono członków ruchu konspiracyjnego, pozostawiając więźniów kryminalnych.   

Podczas akcji żołnierze AK odkryli, że wśród personelu więzienia znajduje się Rosjanin poszukiwany przez ruch oporu za zbrodnie popełnione na miejscowej ludności cywilnej. Tadeusz Bieńkowicz za dokonane zbrodnie wykonał na nim wyrok śmierci. 

Akcja zakończyła się sukcesem. Ludność została uwolniona bez jednego wystrzału. Niemiecki garnizon miasta nie został ostrzeżony i nie zareagował. Za tę akcję Tadeusz Bieńkowicz został odznaczony Orderem Virtuti Militari, najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym.   

Po wojnie Tadeusz Bieńkowicz pozostał w konspiracji. Zdecydował się walczyć przeciwko reżimowi komunistycznemu. Został aresztowany w 1950 roku i po kilku latach zwolniony z więzienia.  

W latach 90. Tadeusz Bieńkowicz został zrehabilitowany przez polski rząd, a w 2018 roku został awansowany na generała honoris causa. Tadeusz zmarł 13 grudnia 2019 roku.

Zenon Malik był polskim żołnierzem i oficerem. Podczas okupacji Polski wstąpił do oddziału Armii Krajowej w Krakowie i zbierał informacje wywiadowcze dla ruchu oporu.  ​

Zenon Malik urodził się w Krakowie 18 sierpnia 1920 roku. Był kadetem lwowskiego Korpusu Kadetów nr 1 im. J. Piłsudskiego. Brał udział w kampanii obronnej 1939 r. jako łącznik w 20 Pułku Piechoty polskiej armii. 

Do konspiracji wstąpił zaraz po rozpoczęciu okupacji w 1939 roku. Brał udział w kursie podoficerskim. Służył w dywersji i sabotażu.  

Zenon Malik został zmuszony do wstąpienia do niemieckiego Baudienstu (służby budowlanej) w 1941 roku. Następnie został przeniesiony do pracy w Szpitalu Wojskowym przy ulicy Kopernika, a w 1943 roku w Instytucie Bakteriologicznym przy ulicy Czystej. Zenon Malik pracował jako karmiciel wszy oraz sprzątacz. Wszy były wykorzystywane do badań nad szczepionkami przeciw tyfusowi. Prace te pozwalały mu na zbieranie informacji wywiadowczych.   

Zenon Malik znał język niemiecki i rozmawiał z żołnierzami Wehrmachtu o sytuacji na froncie wschodnim. Udało mu się zdobyć ich zaufanie i zaprzyjaźnić się z nimi, co pozwoliło mu uzyskać wiele cennych informacji o sytuacji niemieckiej armii na froncie.  

Otrzymał informację, że siły niemieckie są na jego tropie i musiał uciekać z Krakowa w 1944 roku. Resztę wojny spędził ukrywając się w Brzesku.   

Po wojnie Zenon Malik był prześladowany przez reżim komunistyczny. Po 1990 r. był wśród założycieli związków kombatanckich. 

Zenon Malik został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej i Medalem Armii. Zmarł 3 kwietnia 2018 r.