Joanna Roman

Christoph Probst kwam uit een progressief gezin en was de enige student van verzetsgroep De Witte Roos die kinderen had. Hij werd ter dood veroordeeld voor het schrijven van een nooit verspreid pamflet waarin hij opriep tot verzet tegen het naziregime: “Beslis! (…) En als je besloten hebt, onderneem actie!”

Christoph Probst werd geboren in Murnau, Beieren, als tweede kind van de geleerde Hermann Probst en zijn vrouw Katharina, die lerares was. Zijn ouders scheidden in 1921. Omdat zijn vaders tweede vrouw Elise Rosenthal Joods was, ervoer Christoph het naziregime al snel als een bedreiging. Na de zelfmoord van zijn vader in 1936 bleef de nauwe band houden met zijn stiefmoeder.

Christoph sloot zich in 1934 op vijftienjarige leeftijd aan bij de Hitlerjugend. Zijn persoonlijke vrijheid betekende veel  voor hem en al snel vond hij de Hitlerjugend te beperkend. In 1935 ontmoette hij Alexander Schmorell en de twee raakten goed bevriend. Na de verplichte arbeidsdienst en twee jaar militaire dienst bij de luchtmacht, begon Christoph in de zomer van 1939 met een studie medicijnen in München. Op 21-jarige leeftijd trouwde hij met Herta Dohrn. Zij kwam uit een familie die kritisch tegenover het naziregime stond. Samen kregen ze drie kinderen. 

Als militair bij de luchtmacht werd Christoph overgeplaatst van München naar Straatsburg en vervolgens naar Innsbruck. Hij ontmoette Hans Scholl, oprichter van verzetsgroep De Witte Roos, in het voorjaar van 1941 via zijn vriend Alexander Schmorell. Probst ging naar de bijeenkomsten van De Witte Roos als hij in München was. Omdat hij al een gezin had, hield hij zich niet bezig met de gevaarlijkste verzetsactiviteiten. Eind januari 1943 schreef Christoph een tekst voor een pamflet,  geïnspireerd door de verwoestende Duitse nederlaag bij Stalingrad. Hij veroordeelde de moord op de Joodse bevolking en de wrede oorlog in Polen en de Sovjet-Unie. Hij stelde: “Hitler en zijn regime moeten vallen om Duitsland te laten overleven”. Toen Hans Scholl op 18 februari werd gearresteerd aan de Universiteit van München, zat het handgeschreven concept in zijn zak. Hij probeerde het tevergeefs te verscheuren en te verbergen. Twee dagen later werd Christoph in Innsbruck gearresteerd. Het gerechtshof veroordeelde hem samen met Hans en Sophie Scholl ter dood op 22 februari 1943. Hij werd beschuldigd van het opstellen van een ongepubliceerd pamflet en het luisteren naar Engelse radiozenders. Christoph Probst werd geëxecuteerd in de gevangenis van München-Stadelheim.

Alexander Schmorell werd geboren in Rusland maar groeide op in Duitsland. In de zomer van 1942 maakte en verspreidde hij samen met zijn studievriend Hans Scholl vier illegale pamfletten. Een tekst in het tweede pamflet, waarin de moord op Joden wordt veroordeeld als een misdaad tegen de menselijkheid, was geschreven door Alexander.

Alexander Schmorell werd geboren in Orenburg in Rusland. Zijn vader Hugo, een arts, kwam uit een Duitse familie die zich daar in de 19e eeuw had gevestigd. Zijn moeder Natalja was Russisch en stierf aan tyfus toen Alexander één jaar oud was. In 1920 hertrouwde zijn vader. 

Tijdens de Russische Burgeroorlog moest de familie het land verlaten en vestigde zich in 1921 in München. Alexander en zijn twee jongere broers en zussen groeiden tweetalig op en de Russische cultuur was een belangrijk onderdeel van hun opvoeding. 

Vanaf 1933 was Alexander lid van de nationaal-socialistische jeugdorganisaties. Na zijn schooltijd, in 1937, moest hij de arbeidsdienst vervullen en later moest hij bij de het leger: de Wehrmacht. Toen hij de verplichte eed van trouw aan Adolf Hitler moest afleggen, vroeg hij tevergeefs om ontslag uit de Wehrmacht. Zijn eenheid werd ingezet bij de invasie in Oostenrijk in 1938 en later tijdens de bezetting van Tsjecho-Slowakije. De discipline van het militaire leven stond haaks op zijn verlangen naar onafhankelijkheid en vrijheid.

In 1939 ging Alexander medicijnen studeren. Hij werd ingedeeld bij de Tweede Studentencompanie waar hij in juni 1941 Hans Scholl ontmoette en later ook Willi Graf. Ze raakten bevriend vanwege hun gedeelde interesse in kunst en literatuur en hun kritische houding tegenover het nationaal-socialisme. In juni en juli 1942 publiceerden Schmorell en Scholl vier verzetspamfletten “Blaadjes van De Witte Roos”.

Van eind juli tot oktober 1942 werden Schmorell en zijn vrienden van de Studentencompagnie gedwongen om als medische verplegers te dienen aan het Oostfront in de buurt van Moskou. Deze terugkeer naar het vaderland van zijn vroege jeugd, de ervaringen aan het front en het misdadige verloop van de oorlog, overtuigden hem om nog actiever te worden in het verzet tegen het naziregime.

Toen zijn verzetsvriend Hans Scholl en diens zus Sophie op 18 februari 1943 werden gearresteerd, besloot Alexander uit München te vluchten. Hij wilde zich te verstoppen in een kamp voor Sovjet krijgsgevangenen in de buurt van Innsbruck. Toen  mislukte, ging hij terug naar München waar hij op 24 februari in een schuilkelder werd verraden en overgedragen aan de Gestapo.

Het Volksgerechtshof veroordeelde Alexander Schmorell op 19 april 1943 ter dood, samen met Kurt Huber en Willi Graf. Het vonnis werd uitgevoerd op 13 juli toen Alexander werd onthoofd in de gevangenis van München-Stadelheim.

Zofia Haltof-Mikołajewska was verbindingsofficier en verpleegster bij de verzetsbeweging Armia Krajowa (het Binnenlandse Leger). Ze werd voor haar verzetsactiviteiten gearresteerd en naar concentratiekamp Auschwitz gestuurd.

Zofia Haltof-Mikołajewska werd geboren op 25 oktober 1921 in Krakau. Tijdens de bezetting was ze een actief  in het verzet. Sinds 1940 maakte ze deel uit van de Bond van de Gewapende Strijd van het Armia Krajowa.

Aanvankelijk was Zofia verbindingsofficier, maar na een geheime training van de Militaire Dienst voor Vrouwen, ging ze verpleegstersopleidingen organiseren. 

Op 20 oktober 1943 werd Zofia gearresteerd door de Duitsers op verdenking van verzetswerk. Ze werd enkele weken wreed gemarteld in het hoofdkwartier van de Gestapo in Krakau. Haar proces vond daar ook plaats en duurde weken. Daarna werd ze afgevoerd naar het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau.

Ze kreeg de status van politiek gevangene (nummer 70452). In het kamp werd ze onderworpen aan pseudo-medische experimenten. De Duitsers injecteerden haar met tyfusbacteriën als onderdeel van een onderzoek naar de ziekte. Gelukkig wist ze te overleven. Toen de kampleiding in januari 1945 de gevangenen het bevel gaf om het kamp te verlaten (voor wat later de dodenmars werd genoemd), verborg Zofia zich samen met andere gevangenen in een pakhuis. Ze verzorgde de ernstig zieken tot het kamp door het Rode Leger van de Sovjets werd bevrijd. 

Dankzij Zofia begon de afdeling Krakau van het Poolse Rode Kruis al begin februari 1945 met het organiseren van medische hulp voor vrouwelijke gevangenen die in concentratiekamp Birkenau waren gebleven.

In de jaren 1976-1982 was Zofia actief in de Vereniging van Gehandicapte Oorlogsveteranen. Ze zette zich ook in voor de herdenking van de slachtoffers van de Duitse terreur. Zofia overleed op 27 juli 2010 en werd postuum bevorderd tot kapitein.

Zenon Malik was een Poolse soldaat en officier. Tijdens de bezetting van Polen sloot hij zich aan bij de verzetsbeweging Armia Krajowa (het Binnenlandse Leger) in Krakau en verzamelde inlichtingen voor het verzet.

Zenon Malik werd geboren in Krakau op 18 augustus 1920. Hij vocht in 1939 tegen nazi-Duitsland. Hij was boodschapper in het 20e Infanterieregiment van het Poolse leger. 

Zenon sloot zich direct na de bezetting in 1939 aan bij het verzet en werd getraind als onderofficier. Hij was betrokken bij sabotage-acties en trainde andere verzetsleden in Krakau , tot hij ging werken als spion. 

Zenon werd in 1941 gedwongen om bij de Duitse Baudienst te werken. In 1943 werd hij overgeplaatst om te werken in een militair ziekenhuis en  het Bacteriologisch Instituut.Zenon zorgde er voor luizen die werden gebruikt voor onderzoek naar tyfusvaccins. Door het werk kon hij inlichtingen verzamelen.

Zenon sprak Duits en hij besprak de situatie aan het oostfront met Duitse Wehrmachtsoldaten . Hij wist hun vertrouwen te winnen en raakte met hen bevriend, waardoor hij veel waardevolle informatie kreeg over de situatie van het Duitse leger aan het front.

Toen Zenon hoorde dat de Duitse troepen hem op het spoor waren, moest hij in 1944 Krakau ontvluchten. De rest van de oorlog dook hij onder in Brzesko. 

Na de oorlog werd Zenon lastig gevallen door het communistische regime. Na de val van het communistische regime, was hij één van de oprichters van de

Wereldvereniging van soldaten van het Binnenlandse Leger (Armia Krajowa).Hij was mede-oprichter van het Museum van de Geschiedenis van het Armia Krajowa.

Zenon werd onderscheiden met het Bronzen Kruis van Verdienste met Zwaarden, het Armia Krajowa Kruis en de Legermedaille. Hij overleed op 3 april 2018.

Tadeusz Bieńkowicz was actief in het verzet en nam deel aan één van de grootste acties om gevangenen te bevrijden in bezet Polen. Tadeusz vocht tegen de Duitse bezetting, de Sovjets en later ook tegen het Poolse communistische regime.

Tadeusz Bieńkowicz werd geboren op 19 april 1923 in Lida. Toen de Tweede Wereldoorlog begon meldde hij zich vrijwillig aan als militair en kreeg een baan bij een luchtobservatiepost. Toen de Sovjetbezetting begon sloot hij zich aan bij de verzetsbeweging en werd hij in 1943 soldaat in het Armia Krajowa (het Binnenlandse Leger)

Hij werd soldaat bij een eenheid die de Duitse infrastructuur aanviel. Hij werd bevorderd tot pelotonscommandant… Tadeusz vocht in de oostelijke grensgebieden van Polen, waar de Poolse verzetsbeweging zowel tegen de Duitse strijdkrachten als tegen de communisten vocht.

In de herfst van 1943 hoorde de inlichtingendienst van het Armia Krajowa dat ongeveer 70 leden van het verzet werden vastgehouden in de gevangenis in Lida. De bevelhebbers besloten de gevangenen te bevrijden. In die tijd was Lida een belangrijk transportknooppunt voor de Duitse strijdkrachten. Er was een garnizoen van ongeveer 10.000 Duitse soldaten en politieagenten in de stad, waardoor dit een zeer riskante operatie werd.

De commandanten van het Armia Krajowa gaven de best getrainde soldaten, waaronder Tadeusz, opdracht zich te vermommen. Deze mannen slaagden erin de bewakers te misleiden en de gevangenis in te nemen. De actie vond plaats in de nacht van 18 op 19 januari 1944. Verzetsleden werden bevrijd;  criminele gevangenen bleven achter. 

Tijdens de actie ontdekten de soldaten van het Armia Krajowa dat er zich onder het gevangenispersoneel een Rus bevond die door de verzetsbeweging werd gezocht voor misdaden tegen de lokale burgerbevolking. Tadeusz doodde deze man. 

De bevrijdingsactie was succesvol,zonder een schot te lossen. Het Duitse stadsgarnizoen werd niet gewaarschuwd en reageerde niet. Tadeusz werd voor deze actie onderscheiden met de hoogste militaire onderscheiding van Polen. 

Tadeusz  besloot zich na de oorlog te verzetten tegen het communistische regime. In 1950 werd hij gearresteerd en na een paar jaar gevangenisstraf weer vrijgelaten.

In de jaren 1990 werd Tadeusz gerehabiliteerd door de Poolse regering en in 2018 bevorderd tot eregeneraal. Hij overleed op 13 december 2019.